برای خلوت کردن با خودتان آماده هستید، سه تار ساز آرامش بخش و خلوت هنرمندان با خودشان است، در این ساز دل نشین رازهایی نهفته است که فقط هنرمندان می توانند با آن ارتباط برقرار کنند، اگر به دنبال روشی برای آرامش در طول روز هستید بهتر است به سمت یادگیری ساز سه تار بروید و شب های دلتنگی را با نواختن ساز زیبایی تبدیل به لحظاتی آرامش بخش کنید. ما در این پست قصد داریم همه چیز در مورد ساز سه تار را عنوان کنیم تا بتوانید قبل از اقدام به یادگیری پیش زمینه ای در مورد این ساز ارزشمند داشته باشید.
ساز سه تار و زیبایی های نهفته در آن
حجم صدایی که از سه تار شما خارج می شود به نسبت سازهای دیگر بسیار کمتر بوده و همین امر زیبایی این ساز را بیشتر به نمایش می گذارد، شما با نواختن این ساز آرامش بخش در دنیایی به دور از دغدغه و مشغله های موجود در زندگی سپری می کنید و آرامشی بی نظیر را به دست می آورید. سه تار با اینکه در دسته سازهای زهی زخمه ای قرار دارد و بیشتر در نوازندگی های گروهی به کار می رود اما شما می توانید برای دل خود و در تنهایی نیز آن را بنوازید. بیشتر هنرمندان و افرادی که به صورت حرفه ای این ساز را یاد گرفته اند سه تار را به عنوان باور و همراه همیشگی خود می شناسند و در تمام مواقع دل تنگی و عشق خود را با نواختن ساز ابراز می کنند.
تاریخچه سه تار
اگر بخواهیم پیشینه سه تار را بررسی کنیم ریشه در سازهای باستانی مانند تنبور و عود دارد، اما سه تارهای امروزی از نظر پرده برداری، شیوه نوازندگی و ساختار شبیه به تار دارند. در برخی از آثار سفالی به جا مانده از شهر باستانی شوش نشانه‌هایی از سازی که شبیه به سه تار است دیده می شود که قدمتی حدود چهار هزار سال دارد، اما نمونه های قدیمی تر این ساز در قرن یازدهم هجری دیده شده است.
بد نیست بدانید که این ساز به عنوان یک ساز ملی شناخته می شود و متعلق به فرهنگ عمومی ایران می باشد. این ساز آرامش بخش در زمان های قدیم متعلق به قشر اعیان جامعه مانند شاهزادگان، شاهان و اشراف زادگان به حساب می آمد، اما یکی از اساتید برجسته دوره قاجار به نام میرزا عبدالله فراهانی با آموزش این ساز در کلاس به تدریج آن را تبدیل به سازی برای همگان کرد.
همه چیز در مورد ساز سه تار و سیر تحول آن
همان طور که تمام سازها در طول سالیان تغییرات مختلفی کرده است سه تار نیز شامل این تغییرات بوده و در دوره های مختلف توسط متخصصان و موسیقیدان ها دچار تغییر و تحولاتی شده است. یکی از مهم ترین تغییراتی که در ساز سه تار اعمال شده است اضافه شدن سیم چهارم است که به سیم مشتاق نیز شناخته می شود، دلیل افزودن این سیم به سه تار گسترش قابلیت های نوازندگی بر روی آن است.
البته توجه داشته باشید که این سیم اضافه از نظر زمانی به عنوان سیم چهارم در نظر گرفته می شود ولی از نظر ترتیب قرار گیری و شمارش از پایین به بالا سومین سیم است.
ساختمان و اجزا سه تار
برای اینکه همه چیز در مورد ساز سه تار را بدانید لازم است با ساختمان و اجزای آن آشنا شوید، سه تار که به عنوان یک ساز زهی زخمه ای ششناخته می شود مکانیزم صدایی تولید صوت آن بر مبنای ارتعاش سیم ها بوده و لازم است نوازنده برای نواختن آن روی سیم ضربه بزند. این ضربه ها توسط ناخن انگشت اشاره دست راست نواخته می شود و در صورتی که نوازنده توانایی بلند کردن ناخن خود را نداشته باشد می تواند مضراب های ساختگی فلزی یا شاخ را به کار ببرد.
شکل کلی این ساز از یک کاسه طراحی شده است که به اصطلاح گلابی نیز گفته می شود و به دسته متصل است، دسته ها محل قرار گیری پرده ها هستند. کاسه این ساز شبیه به کاسه تنبور و یا دوتار بوده و تنها تفاوت آن اندازه کوچکش به شمار می آید. همان طور که می دانید بخش عمده اکثر سازهای ایرانی از چوب تشکیل می شود و سه تار نیز این مشخصه را دارد و چوب رایجی که سه تار را توسط آن می سازند، چوب توت و یا گردو است که کیفیت صدا ساز را بالاتر برده و استحکام بسیار زیادی دارد، همچنین اثر مثبتی در تشدید صدا دارد. درواقع سطح روی کاسه یا همان صفحه و خود کاسه را از چوب توت و دسته را از چوب گردو می سازند.
بد نیست بدانید که صفحه تخته چوب نازکی است که روی کاسه قرار گرفته و سوراخ هایی برای خارج شدن صدای تشدید یافته دارد. برای این که سه تار شما صدای مطلوبی تولید کند لازم است کیفیت صفحه شما کیفیت بالایی داشته باشد. سیم گیر در قسمت زیرین کاسه قرار می گیرد و سیم ها را در پایین ساز نگه می دارد، در گذشته این قسمت را از استخوان می ساختند اما امروزه جنسی چوبی دارد. روی صفحه قطعه ای متحرک چوبی را در فاصله ای سه انگشت انتها کاسه قرار می دهند، این قطعه ظریف خرک نام داشته و نقش اصلی را در انتقال صدای سیم به صفحه برعهده دارد. ارتفاع این قسمت در اکثر موارد کمتر از یک سانتی متر بوده و سطح رویی آن شیارهای کم عمقی دارد که سیم ها از آن عبور می کنند.
برای اینکه همه چیز در مورد ساز سه تار را بدانید لازم است با دسته ساز نیز آشنا شوید، دسته سه تار محل اتصال سیم به گوشی و پرده بندی است، این پرده ها به واسطه نخ باریکی که از جنس الیاف پلیمری، روده حیوانات و یا ابریشم ساخته می شود و عمود بر دسته بسته شده و فواصل موسیقی را تقسیم بندی می نماید تا با نظم خاصی قرار گیرند. همان طور که می دانید سه تار دارای 26 پرده بوده و پرده ها روی دسته سه تار می توانند جابه جا می شوند. در فاصله ای که بین سر دسته و قسمت اصلی دسته وجود دارد شیطانک قرار گرفته است که جنسی پلاستیکی و یا استخوانی دارد و برای هدایت سیم قبل از اتصال به گوشی و تقسیم بندی به کار می رود.
در قسمت بالایی ساز نیز گوشی هایی برای کوک کردن وجود دارد که به سیم گیر بسته شده و با چرخاندن آن سه تار را می توان کوک کرد. جنس سیم های سه تار فولادی و یا برنج بوده که ضخامتی معین دارد، در زیر اسم سیم‌ها را به ترتیب از پایین به بالا آورده ایم.
نامگذاری انواع سیم های سه تار
سیم 1: “حاد” جنسی فولاد داشته و قطر آن به صورت تقریبی برابر است با ۱۸-۲۰ میکرون
سیم 2: “زیر” جنسی برنج داشته و قطر تقریبی آن ۱۸-۲۰ میکرون است.
سیم 3: همان طور که گفته شد اسم اسن سیم “مشتاق (زنگ)” بوده و از فولاد ساخته می شود قطری حدود ۱۸-۲۰ میکرون دارد.
سیم 4: سیم “بم” جنس برنجی داشته و با قطری حدود ۲۵-۳۵ میکرون ساخته می شود.
همه چیز در مورد ساز سه تار و ابعاد آن
از آنجایی که سه تار با الگوهای مختلفی ساخته می شود دارای ابعاد صفحه، کاسه، دسته و موارد دیگر مختلفی می باشد. همان طور که دیده اید سه تارها انواع مختلفی دارند و به صورت متوسط طول سه تار از سیم گیر تا نوک دسته برابر با 86 سانتی متر است و اندازه سیم گیر تا شیطانک 72 سانتی متر و از شیطانک تا خرک برابر با 76 سانتی متر می باشد.
کلام آخر
برای اینکه بتوانید همه چیز در مورد ساز سه تار را بیاموزید لازم است در کلاس های آموزشی با اساتید مجرب شرکت کنید و تمام اصول را به صورت کاملی بیاموزید. آموزشگاه آوای هیوا با فراهم کردن محیط آموزشی آرام و اساتیدی مجرب بهترین روش برای یادگیری را برای شما عزیزان ایجاد می کند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد کلاس های آموزشی سه تار بهتر است با ما در تماس باشید.
برای آموزش سه تار میثم ملکی اینجا کلیک کنید.