اگر علاقه مند به یادگیری سازهای قدیمی و اصیل هستید بهتر است سراغ ساز عود و یا بربط بروید، این ساز علاوه بر قسمت های شرقی در میان اقوام غربی و دیگر کشورها طرفداران خاصی دارد، قبل از این که اقدام به یادگیری این ساز کنید ما در این پست همه چیز در مورد ساز عود را بررسی کرده ایم تا بتوانید این ساز محبوب را برای آموزش انتخاب کنید.
این ساز ساز زهی زخمه ای است که طول آن برابر با 85 سانتی متر بوده و دسته ای کوتاه دارد. این ساز با کاسه بزرگ و گلابی شکلی طراحی شده و فاقد پرده بندی است؛ از این رو بایستی به صورت دقیق بیاموزید تا بتوانید درست بنوازید. ساز عود دارای 10 الی 13 سیم بوده و از چوب آبنوس و یا توت تشکیل می شود.
تاریخچه ساز عود یا بربط
یکی از سازهای قدیمی شرقی ساز عود بوده که محل پیدایش اولیه و اصالت ساز مشخص نیست. برخی از افراد بر اساس تصاویر حکاکی شده و آثار باستانی معتقدند که این ساز بلخی و یا هندی است و برخی دیگر اعتقاد دارند که این ساز ایرانی می باشد؛ زیرا در میان ساسانیان و اشکانیان ئر فلات ایران رواج داشت.
زمانی که دین اسلام رواج پیدا کرد، این ساز در بین کشورهای عربی نیز دیده شد و بد نیست بدانید که بربط از چوب پوشیده شده و در زبان عربی به عود شناخته می شود. شکل ظاهری این ساز شبیه به مرغابی بوده که سینه خود را به سمت جلو داده و گردنی کوتاه دارد و به همین دلیل بربط نامیده شده است، البته برخی از افراد معتقدند که نام ساز از باربد نوازنده ای که در درباز خسرو پرویز بود گرفته شده است، در کشور اروپایی نیز این ساز با نام لوت شناخته می شود.
همه چیز در مورد ساز عود و نت نویسی آن
همان طور که گفته شد این ساز زهی زخمه ای بوده و با شکمی به شکل گلابی و بزرگ ساخته شده است، دسته کوتاه و بدون پرده ساز باعث شده است که یادگیری نسبتا دشوار شود. ساز عود ده سیم به صورت جفت جفت دارد و بم ترین ساز در میان تمام سازهای زهی به حساب می آید، صدای این ساز بم، نرم، جذاب و بسیار قوی است.
نت نویسی عود بر طبق کلید سل می باشد که جهت راحتی در نوشتن و خواندن آن یک اکتاو بالاتر در کلید فا را در نظر می گیرند. بد نیست بدانید که عود دارای وسعت صوتی دو اکتاو بوده و با توجه به این که دسته ساز کوتاه است یک اکتاو و نیم از منطقه صوتی وسط صدادهی بسیار بهتر و مناسب تر می باشد. همچنین ساز عود می تواند به صورت تکنوازی و هم به صورت هم نوازی صدایی فوق العاده داشته باشد.
اجزای سازنده ساز عود
در زیر تمام قسمت های مختلف ساز عود را بررسی کرده ایم تا قبل از شروع یادگیری با این ساز آشنا شوید.
کاسه طنینی: قسمت شکم که به شکلی گلابی مانند است و از تکه چوب های به هم پیوسته تشکیل می شود کاسه طنینی بوده و بسیار بزرگ می باشد و قسمت بسیار زیادی از طول سیم ها در این ناحیه قرار داده می شود.
صفحه رویی قسمت شکم از جنس چوب درخت کاج است؛ زیرا صدای بهتری را تولید می کند. دایره هایی مشبک بر روی این صفحه قرار گرفته است که از جنس استخوان بوده و صدایی فوق العاده ایجاد می کند.
پل: پل هایی که به شکل افقی بوده باعث می شود که تغییر شکلی در صفحه صورت نگیرد و در پنج نقطه از صفحه به سمت داخل کاسه قرار گیرند.
خرک : اگر بخواهید همه چیز در مورد ساز عود را بدانید بهتر است با تمام اجزای ساز آشنا شوید، عود خرک از جنس چوب دارد که در انتهای کاسه بوده و در واقع سیم گیر می باشد، بد نیست بدانید که بین صفحه و خرک مقداری فاصله وجود دارد.
دسته: ساز عود دارای دسته کوتاهی از جنس چوب بود که در زمان های گذشته دستان روی آن قرار می گرفت؛ اما امروزه فاقد دستان بوده و قطری در حدود ده سانتی متر دارد.
سرپنجه: به محفظه ای جعبه مانند که توخالی بوده و در ابتدای دسته قرار دارد، سرپنجه می گویند که محل قرار گرفتن گوشی ها می باشد و در هر طرف آن پنج گوشی قرار دارد.
شیطانک: در قسمتی که بین دسته و سرپنجه است شیطانک با ارتفاع یک میلی متری قرار داده شده است که چوبی باریک و کم ارتفاع بوده و وترها از درون شیارهای آن عبور می کنند.
وتر: عود دارای 10 وتر بوده که به صورت جفت جفت با هم کوک شده و جنس این وترها از سیم نایلونی، ابریشم و یا روده گوسفند می باشد و ضخامت های متفاوتی دارد.
مضراب: جنس مضراب در زمان های گذشته پر پرندگان بود؛ اما امروزه جنسی پلاستیکی دارد که بواسطه دست راست نواخته می شود.
برای مطالعه بیشتر: همه چیز در مورد ساز سه تار
همه چیز در مورد ساز عود و نحوه نواختن آن
ساز عود دارای پنج جفت سیم بوده که از سمت چپ به راست صدای سل، لا، ر، سل دو دارد و با توجه به اینکه این ساز فاقد دستان می باشد اجرای تمام فواصل مانند پرده، نیم پرده و ربع پرده بر روی دسته انجام می شود. برای نواختن ساز آن را بر روی ران پا به صورت افقی قرار می دهند به طوری که کاسه ساز سمت راست نوازنده و دسته در سمت چپ قرار داشته باشد.
نوازندگان مشهور ساز بربط
منیر بشیر یکی از نوازندگان معروف این ساز بوده که عراقی است و از دیگر نوازندگان مشهور می توان به ریاض سنباطی، انور براهیم آهنگساز تونسی، ناصر شمه و فرید الاطرش اشاره کرد. نوازندگان ایرانی که در نواختن این ساز معرف بوده اند نیز می توان به حسین بهروزی، محمود رحمانی پور، عبدالوهاب شهیدی، مجید ناظم پور، منصور نریمان، اکبر محسنی و حسن منوچهری اشاره کرد.
کلام آخر
جهت یادگیری ساز بربط لازم است ساز مناسب و خوش دستی را تهیه کنید و در ابتدا شروع نوازندگی با سازی مناسب اقدام به یادگیری نمایید. در مرحله بعد بایستی موسسه ای مناسب که دارای اساتیدی مجرب هستند را پیدا کنید؛ خوشبختانه در این مرحله می توانید با اعتمادی کامل به آموزشگاه آوای هیوا همه چیز در مورد ساز عود را بیاموزید؛ در این آموزشگاه تمامی اصول بر اساس قواعد خاص آن آموزش داده می شود و نوازنده با تمرین فراوان همانند یک شخص حرفه ای اقدام به نواختن می کند.
شما می توانید برای مشاوره با کارشناسان و اساتیدی مجرب با ما در تماس باشید و یا به صورت حضوری به آموزشگاه مراجعه کرده و با انتخاب ساز مناسب شروع به آموزش کنید.