معرفی کامل سازهای کوبه ای
انواع اصلی سازها بر اساس روش تولید صدا طبقه بندی میشوند که عبارتند از: ضربی، زهی، کیبورد، بادی و الکترونیکی. در اسطوره‌های فرهنگ‌های سراسر جهان، منشأ موسیقی اغلب به خدایان نسبت داده میشود، به‌ویژه در مناطقی که به نظر می‌رسد موسیقی به‌عنوان مؤلفه‌ای ضروری از آیینی تلقی میشود، درحقیقت برای بقای معنوی لازم است. در هرحال منشأ آنها هرچه باشد، توسعه بیشتر ابزارهای بسیار متنوع جهان به تأثیر متقابل چهار عامل بستگی دارد: مواد موجود، مهارت‌های فنی، افسانه های اسطوره‌ای و نمادین، و الگوهای تجارت و مهاجرت. بنابراین، ساکنان مناطق قطب شمال از استخوان، پوست و سنگ برای ساخت ابزار استفاده میکنند؛ ساکنان مناطق استوایی چوب، بامبو و نی در دسترس دارند و بیشتر به معرفی سازهای کوبه ای روی میآورند و این در حالی است که جوامعی که به فلزات و تکنولوژی مورد نیاز دسترسی دارند، میتوانند از این مواد چکشخوار به طرق مختلف استفاده کنند.
به عبارتی میتوان گفت اسطوره و نمادگرایی به همان اندازه نقش مهمی دارند. برای مثال، جوامع گله‌داری، که ممکن است نه تنها از نظر اقتصادی، بلکه از نظر معنوی نیز به گونه‌ای خاص از حیوانات وابسته باشند و اغلب سازهایی می‌سازند که ظاهر یا صدایی شبیه به حیوان داشته باشند یا سازهای ساخته شده از استخوان و پوست را به جای سنگ و چوب ترجیح می‌دهند، حتی اگر همه مواد لازم برای ساخت یک ساز موجود باشد. در نهایت، الگوهای تجارت و مهاجرت انسان برای قرن‌های متمادی، موسیقیدانان و سازهای آنها را در دریاها و قاره‌ها فراگرفته است، که منجر به جریان، تغییر، و آمیختگی متقابل و سازگاری بین موسیقی وفرهنگ جوامع مختلف شده است. دراین مقاله ما به معرفی سازهای کوبه ای و انواع آنها میپردازیم.
منظور از سازهای کوبه ای چیست؟
زندگی ما علاوه بر اکسیژن و آب به ریتم بستگی دارد. این تولید ریتم در طبیعت اولیه انسان وجود داشته و تاکنون ادامه دارد. یکی از اساسیترین اشکال ارتباط بین انسان ها استفاده از سازهای کوبه ای است. آنها با ضربه زدن به یک جسم خاص، پیامهای مختلفی را با یکدیگر رد و بدل میکردند که امروزه تبدیل به سازهای کوبه ای جدید شده است.
به طور کلی سازهای کوبه ای، سازهایی هستند که با ضربه، مالش، حرکات دست و … به صدا در میآیند که انتظار نمی رود از این سازها ملودی ساخته شود و بیشتر برای ریتم استفاده می شود. در راستای معرفی سازهای کوبه ای، باید گفت برخی از انواع سازهای کوبه ای نیاز به کوک دارند و برخی از آنها عاری از دردسر کوک هستند. گفته می شود که این نوع ساز یکی از قدیمی ترین انواع سازهای تاریخ بشر است.
معرفی سازهای کوبه ای ایرانی و خارجی
دف یکی از قدیمی ترین، شناخته شده ترین و بهترین سازهای کوبه ای ایرانی است که جایگاه ویژه ای در موسیقی سنتی ایران دارد. این ساز از یک حلقه چوبی ساخته شده که پوسته نازکی روی آن کشیده شده و حدود 40 حلقه فلزی درون آن تعبیه شده است. در هنگام نواختن تنبور این حلقه های فلزی با صدای زنگوله مانند خود زنگ بهتری به ساز می دهند. دف شباهت زیادی به دایره دارد اما بزرگتر است و صدای کمتری دارد.
تمپو
اگر بخواهیم به سازهای کوبه ای جنوب ایران اشاره کنیم بدون شک تمپو گزینه مناسبی خواهد بود. به عبارتی میتوان گفت این ساز در موسیقی ترکی و عربی دارای اهمیت ویژه ای است. تمپو یک پوسته و صدای یک طرفه است که بسیار شبیه به طبل است و از خاک رس یا فلز ساخته شده است. قیمت این ساز برای افراد مبتدی خیلی گران نیست و به راحتی میتوانند ساز متناسب با سطح خود را خریداری کنند.
تمبک
این ساز را با تلفظهای مختلفی مانند تمبک، تنبک، دمبک، ضرب و … میشناسیم، این ساز کوبهای ایرانی یکی از سازهای کاپی است که برای نواختن روی ران قرار میگیرد و با ضربه به پوستی که روی آن قرار میگیرد، صدا تولید میکند. دهانه گستردهتر تمبک علاوه بر اینکه یک ساز مکمل است به عنوان یک ساز مستقل نیز استفاده میشود. سازهای کوبه ای تمبک مانند، در بین کشورهای همسایه ایران از جمله کشورهای عربی، ترکیه و افغانستان نیز موجود است. تنبک یا دمبک یکی از محبوب ترین سازهای کوبه ای در خاورمیانه است.
دایره زنگی
دایره زنگی، نوعی از سازهای کوبه ای و ایرانی است که از حلقه چوبی به شکل دایره به قطر حدود 25 سانتی متر و عرض 5 سانتی متر ساخته میشود. در یک طرف دهانه زنگ، نوعی پلاستیک ساخته شده از پوست چهارپایان مانند آهو، بره یا بز کشیده شده و سنجهای کوچکی در شکاف های بین دیواره های کمان فرو رفته است. وقتی انگشتان دست راست نوازنده و همچنین سنج به پوست میخورد، صدای ساز از دایره دارای زنگ شنیده میشود. برخی از نوازندگان دایره زنگ را با دو دست مانند تنبور مینوازند. در ادامه با بررسی و معرفی سازهای کوبه ای دیگر نیز با ما همراه باشید.
سنج
سنج یا سیمبال نوعی از سازهای کوبه ای است که از سازهای اصیل ایرانی نامیده میشود. سنجها دایرهای و دارای صفحات فلزی هستند. این نوع ساز به دو نوع تقسیم میشود که نوع کاست، از نظر ماندگاری و تولید صدا بر سنجهای ورقهای برتری دارد و از ورقهای فلزی ارزان قیمت (برنج) ساخته میشود. وقتی این صفحاتها با دست نوازنده برخورد میکند، صدا، با ضربه شنیده میشود. ریشه این ساز مربوط به ساکنان خلیج فارس ایران است که در گذشته معتقد بودند به دلیل فلزی بودن سازها، نواختن آنها، شیاطین را میترساند.
درام
درام یک نوع از سازهای کوبه ای غربی است که این روزها محبوبیت زیادی پیدا کرده است. این ساز اولین بار در کشور سوئیس طراحی و ساخته شد. ساز درام از دو قسمت تشکیل شده که به صورت نیمدایره بوده و روی هم قرار گرفتهاند.
قسمت بالای طبل آویز که نتها یا فرورفتگیهای موسیقی روی آن قرار دارد، سمت دینگ نامیده میشود. این قسمت باید همیشه رو به بالا باشد. به قسمت پایینی که مستقیماً در زیر سمت دینگ قرار دارد، سمت go نیز میگویند.
کاخن
کاخن یا کاخون نیز مدلی از سازهای کوبه ای است. نام این ساز در زبان اسپانیایی به معنای باکس یا جعبه است؛ جعبهای که با صدایی زیبا تبدیل به ساز شده است. نحوه اجرا با این ساز به این صورت است که نوازنده روی آن مینشیند. و با کف هر دو دست و انگشتان به قسمت جلوی شقیقه ساز ضربه میزند یا حرکاتی مانند مالش و کشیدن خط را بر روی صفحه جلویی آن انجام میدهد.
کالیمبا
کالیمبا از انواعی از سازهای کوبهای است که در طول تاریخ آفریقا تکامل یافته است. این ساز در دو نوع تخت و جعبهای طراحی شده است. یادگیری ساز Kalimba آسان است و میتوانید به راحتی نواختن موسیقی را با یادگیری آن،لذتبخش کنید. یکی از مزایای اصلی کالیمبا قابلیت حمل آن است. با خرید کالیمبا میتوانید ساز خود را به هر جایی ببرید و موسیقی مورد علاقه خود را بنوازید. معرفی سازهای کوبه ای در اینجا به پایان رسید.
سخن پایانی
در راستای معرفی سازهای کوبه ای که تقریباً اجزای جهانی فرهنگ بشری هستند و در باستان‌شناسی کاملاً ثابت شده است که فرهنگ‌های اصیل شهرهای بین‌النهرین، مدیترانه، هند، آسیای شرقی و آمریکا همگی دارای مجموعه‌های متنوع و توسعه‌یافته‌ای از آلات موسیقی بوده‌اند و هرکدام نشان می‌دهند که یک پیشینه طولانی نیز باید وجود داشته باشد. با این حال، در مورد منشاء آلات موسیقی، تنها میتوان حدس و گمان زد. برخی از محققان حدس میزنند که اولین سازها از اجسامی مانند دیگ پخت و پز (طبل) و کمان شکار (کمان موسیقی) گرفته شده است.