انسان های اولیه با دمیدن در چوب، شاخه درختان و برگ، صداهایی تولید می کردند، ساخت سازهای بادی نیز از همان زمان در ذهن افراد شکل گرفت، طبق نظریه ای که توسط باستان شناسان وجود دارد، سازهای قدیمی از سوراخ کردن استخوان حیوانات ساخته شده بود. با پیشرفت علم و تکنولوژی ساز بادی به شکل امروز ایجاد شد.
این سازها که امروزه در مراسم های شادی برای رقص و پایکوبی، مراسمات مذهبی و رزمی مورد استفاده قرار می گیرد، عارفان و شاعران فراوانی نیز در آثار خود برای درمان بیماری ها و تاثیرات روحی این ساز سخن گفته اند. بهتر است بدانید که فلوت یکی از قدیمی ترین سازها شناخته می شود و در گذشته از جنس چوب ساخته می شد، اما هم اکنون در جنس های مختلفی تولید می شود.
ساز بادی به چه سازی گفته می شود؟
ساز بادی به آن دسته از سازهایی گفته می شود که بواسطه دمیده شدن هوا به وجود می آید، این سازها مجرا و لوله هایی توخالی هستند که با دمیدن دهنی و یا بواسطه دست، صدایی ایجاد می کنند. برای تغییر گام موسیقی در این سازها، نوسان هوا در دریچه، دکمه و لوله حرکت می نماید، تغییر در اجرای نت و ارتفاع نیز بواسطه تغییر حالت دهان و لب، باز و بسته کردن سوراخ و کلیدها انجام می گردد. در اکثر موارد این سازها در اجرای کنسرت ها، گروه های نظامی مذهبی و گروه های جاز کاربرد دارند، این روزها در مجالس شاد و ترانه های محلی نیز از این سازها استفاده می شود.
انواع سازهای بادی
ساز بادی را با توجه به چگونگی تولید صدا و ساختمان آن به دو دسته چوبی و برنجی تقسیم می کنند، بهتر است بدانید که در هر دو این سازها، صدا از طریق دمیدن تولید می شود. تفاوتی اساسی آن ها، بیرون آمدن صدا از قسمت های مختلف است، به این صورت که در سازهای چوبی صدا از طریق لرزش قمیش روی لبه دهنی و یا تیغه تولید شده و در ساز برنجی صدا از طریق لرزیدن لب نوازنده به وجود می آید. به این ترتیب جنس ساز در ساختمان آن تاثیری ندارد و فقط چگونگی ایجاد صدا را نشان می دهد. در زیر ویژگی های هر کدام را به صورت کامل آورده ایم، پس قبل از خرید ساز دلخواه خود، ما را همراهی کنید.
ساز بادی چوبی
این سازها در اندازه های متفاوتی ساخته می شوند، به عوان مثال کلارینت و فلوت اندازه کوچک تری داشته و ابوا و باسون در اندازه بزرگ تر تولید می شوند و نیازمند مراقبت بیشتری هستند. سازهای چوبی علاوه بر سبک کلاسیک در موسیقی هایی مانند پاپ و جاز نیز کاربرد دارند، نوسان ها و صدا ها در این ساز از طریق سوراخ خای کوچک روی بدنه، ، با زیرو بمی متفاوت ایجاد می شوند و نوازنده و جابه جایی انگشتان خود، صداهایی را ایجاد می کند، در حالت کلی، این سازها به سه دسته زیر تقسیم می شوند:
ساز بی زبانه یا بی قمیش
تیغه های هوایی در ساختمان بدنه سازهای بادی چوبی دیده می شود که معمولا این تیغه ها مجراها و لوله های توخالی هستند. هوایی که بر اثر دمیدن با تیغه های هوایی برخورد می کند، ارتعاشاتی را ایجاد می نماید و در نتیجه صدایی ایجاد می شود. به این ترتیب سازهای بی زبانه مجراها و لوله های توخالی هستند که با دمیدن مانند نی و یا تیغه مانند فلوت ارتعاش کرده و صدایی نرم را در محدوده بم و صدایی زبر را در محدوده زبر پدید می آورد.
ساز تک زبانه یا با قمیش
این سازها دارای قمیش و یا زبانه هستند که بر حفره ای در قسمت دهانی ساز نصب می شوند و توسط دمیدن به صدا درآمده و ایجاد صدا می کنند. قمیش ها نقش اصلی را در تولید صدا دارند، به این ترتیب هوای بیرون آمده از دهان نوازنده باعث ارتعاش قمیش شده و صدا ایجاد می شود. این زبانه در اکثر موارد از جنس پلاستیک بوده و صدایی متفاوت تر از آن چه در نت نوشته شده است، تولید می کند. (در اکثر موارد صدایی بم تر به وجود می آید) این سازها به سازهای انتقالی نیز معروف هستند. کلارینت دارای سرعت بالایی در اجرا است و کاربردهای مختلفی دارد و وسعت صوتی آن چهار اکتاو می باشد.
ساکسیفون نیز همانند کلارینت تک‌زبانه بوده و تنها تفاوتش جنس لوله اش می باشد که از برنج ساخته شده است. صدای آن قدرتمند و غنی می باشند و انواع گوناگونی مانند سوپرانو، تنور و آلتو دارد. بهتر است بدانید که این ساز را در موسیقی جاز و نظامی به کار می برند.
دوزبانه
در این نوع سازهای بادی، دو تکه نازک نی در بین لب های نوازنده قرار گرفته و با دمیدن نوسان می کنند، توجه داشته باشید که نواختن این ساز بسیار پیچیده است، از انواع سازهای دو زبانه می توان به ابوا و ابوا دآمور اشاره کرد.
ساز بادی برنجی
برای ایجاد صدا در این ساز ارتعاش هایی در لوله، به دلیل تماس لب های نوازنده در درون کاسه دهنی ایجاد می شود. جنس این سازهای بزرگ که صدای پرحجم و قوی دارند، از مس، برنج و در برخی اوقات از نقره می باشد، بهتر است بدانید که یادگیری این سازها بسیار راحت و آسان می باشد. از سازهای معروف برنجی می توان به توبا، شیپور، هورن، کر و ترومپت اشاره کرد. اگر به دنبال صدایی زیر هستید، ترومپت گزینه ای مناسب تری بوده و بم ترین صدا را توبا دارد.
نحوه ی تولید صدا در ساز بادی
برای ایجاد صدا در ساز بادی چوبی و برنجی تفاوت عمده ای وجود دارد، این تفاوت به دلیل بدنه های متفاوت این دو ساز می باشد، در ساز بادی چوبی تیغه های هوایی در اثر دمیدن به ارتعاش درآمده و ایجاد صدا می کنند. سازهای برنجی نیز ارتعاشی را درون کاسه دهنی بواسطه ارتعاش لب نوازنده ایجاد می کنند. لوله ای که در این ساز به کار رفته است، مخروطی بوده و خمیدگی دارد، درواقع حالتی قیف مانند دارد، اگر به دنبال صدای بم تری در این ساز هستید، بایستی سازی را انتخاب نمایید که دهانه گودتری داشته باشد.
کلام آخر
برای شروع موسیقی در مرحله اول بهتر است ساز مناسبی را انتخاب کنید. سازهای بادی دارای تنوع بسیار زیادی هستند که شکل ظاهری، توانمندی های مختلف و صداهای گوناگونی را تولید می کنند. شما می توانید توانایی های خود، موقعیت ها و محدودیت هایتان را در نظر بگیرید، به عنوان مثال داشتن ریه هایی قوی برای نواختن ساز برنجی بسیار مهم است، درصورتی ک مشکل ریوی دارید و سیگار مصرف می کنید، به سمت ساز بادی نروید.
اندازه دستان و انگشتان نیز در بسیار مهم است، در نواختن ساز بادی شیوه و اصول نفس گیری نقش زیادی دارد، بنابراین برای انتخاب ساز خود همه شرایط را در نظر گرفته و با یک استاد موسیقی مشورت کنید. موسسه آوای هیوا با استادان مجرب خود آماده پاسخ گویی و راهنمایی شما عزیزان می باشد.