نحوه کوک کردن ساز و اطلاعات مربوط به آن را قصد داریم مورد بررسی قرار دهیم. یکی از مهم‌ترین نکاتی که پیش از شروع به نواختن ساز باید موردتوجه قرار بگیرد، کوک کردن دقیق ساز است. هنرجویان در هر سطحی که باشند، باید از عهده کوک کردن ساز خود بر بیایند. ساز نا کوک، صدای گوش‌خراشی دارد و تمرین با آن، موجب می‌شود که هنرجو دیگر نتواند صدای صحیح ساز خود را تشخیص دهد.
پس از کوک کردن، فاصله‌هایی که بین نت‌ها قرار دارد بر اساس یک نظام مشخص تنظیم شده و صدای ساز، دلنشین و زیبا می‌شود. سازهای زهی، بیشتر قابلیت کوک کردن دارند. البته برخی از سازهای بادی و کوبه‌ای نیز باید پیش از نواختن کوک شوند. در ادامه با راهکارها و نحوه کوک کردن ساز آشنا می‌شویم. پس تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
چگونه ساز خود را کوک کنیم؟
همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، هنرجویان موسیقی در هر سطحی که باشند، از مبتدی تا پیشرفته، باید بتوانند ساز خود را به طور صحیح کوک کنند. نحوه کوک کردن ساز روش‌های بسیاری دارد که بهتر است با تعدادی از آن‌ها آشنا باشید:
استفاده از دستگاه تیونر یا دیاپازون
دستگاه تیونر یا دیاپازون که درحقیقت همان دستگاه کوک است، بهترین و دقیق‌ترین روشی است که برای کوک کردن سازها به کار می‌رود. این دستگاه، یک وسیله الکترونیکی است که انرژی مصرفی آن از طریق باتری تأمین می‌شود و برای تنظیم دقیق نت ها به کار می‌رود. این دستگاه، در همه فروشگاه‌های معتبر موسیقی به فروش می‌رسد که یک صفحه نمایشگر LCD و تعدادی کلید در آن تعبیه شده است. برای آنکه کوک کردن ساز بادقت بیشتری انجام شود، بهتر است که سیم دستگاه را به دسته ساز خود متصل کنید.
پس از آن، هر بار که نتی نواخته شود، اسم نت بر روی صفحه نمایشگر دستگاه ظاهر می‌شود. به‌عنوان‌مثال، نت دو با حرف C، نت ر با حرف D، نت می با حرف E، نت فا با حرف F، نت سل با حرف G، نت لا با حرف A و نت سی با حرف B.
نحوه کوک کردن ساز با تیونر یا دیاپازون به این صورت است که فرکانس دستگاه، ابتدا یک نت را مدنظر قرار می‌دهد و سپس باقی نت‌ها را بر اساس آن تنظیم می‌کند. نتی که معمولاً به‌عنوان مبدأ قرار می‌گیرد، نت لا است که فرکانس آن روی 440 هرتز تنظیم می‌شود. پس از این کار، هر سیم دیگری که به کوک کردن احتیاج داشته باشد را باید به صدا در بیاورید؛ اگر چراغ دستگاه به رنگ سبز در بیاید، یعنی سیم کوک است و رنگ قرمز یعنی سیم را درست کوک نکرده‌اید.
هنگامی که چراغ به رنگ قرمز در آید، دو حالت داریم:
- اگر عقربه دستگاه، در سمت چپ چراغ قرار بگیرد، یعنی دستگاه به شما هشدار می‌دهد که سیم را سفت کنید و آن را به سمت راست بچرخانید.
- اگر عقربه دستگاه در سمت راست چراغ قرار بگیرد، به این معناست که باید سیم موردنظر را شل کنید و آن را به سمت چپ بچرخانید تا به‌درستی کوک شود و در نهایت، چراغ دستگاه به رنگ سبز در بیاید.
یکی از مزیت‌های کوک کردن با دستگاه تیونر، این است که این روش در سراسر جهان مورداستفاده قرار می‌گیرد و همه هنرجویان می‌توانند به‌راحتی ساز خود را کوک کنند. البته امروزه بسیاری از هنرجویان از برنامه‌های کوک ساز که بر روی گوشی‌های موبایل قابل نصب هستند نیز می‌توان استفاده کرد.
استفاده از روش گوشی یا نسبی
نحوه کوک کردن ساز در این روش، به این صورت است که ابتدا باید یک سیم را به‌عنوان مرجع قرار داده و بقیه سیم‌ها را نسبت به آن تنظیم کنید. این روش در اکثر سازها مانند گیتار، ویولن، تار و … قابل‌استفاده است.
کوک کردن به روش هارمونیک
برای مثال، کوک کردن ویولن‌سل را در نظر بگیرید؛ چنانچه بالاترین سیم این ساز را از میانه آن فشار دهید و آرشه را روی آن به حرکت در بیاورید، صدایی هارمونیک ایجاد می‌شود. این صدا، با همان صدایی که از کشیدن آرشه بر روی سیم دوم، درحالی‌که سیم سوم در حال فشرده شدن است، مطابقت دارد. در این روش، فاصله‌های پنجم نیز مدنظر قرار می‌گیرند.
نحوه کوک کردن ساز پیانو به چه شکل است؟
نحوه کوک کردن ساز پیانو اندکی با دیگر سازها متفاوت است. برای کوک کردن این ساز، باید از آچار، دستگاه تیونر و میوت‌های مخصوص پیانو استفاده کنید. میوت‌ها نوعی لاستیک هستند که برای تفکیک کردن سیم‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرند. تیونرهای معمولی و حتی نسخه نرم‌افزاری آن‌ها، فقط برای کوک کردن نهایتاً 5 اکتاو مناسب هستند؛ به همین دلیل از تیونرهای مخصوص پیانو استفاده می‌شود که قابلیت تنظیم 8 اکتاو را دارند. برای کوک کردن پیانو، حتماً از آچار مخصوص آن استفاده کنید، زیرا آچارهای دیگر موجب آسیب رسیدن به گوشی‌های کوک پیانو می‌شوند. کوک کردن پیانو به صبر و حوصله فراوانی احتیاج دارد؛ چراکه حدود 3 تا 4 ساعت به طول می‌انجامد.
برای کوک کردن سازها چه نکاتی را باید رعایت کرد؟
- هنگام چرخاندن گوشی‌های ساز، آن‌ها را به‌آرامی و در حد چند میلی‌متر بچرخانید؛ زیرا چرخاندن سریع و ناگهانی آن‌ها، باعث پارگی سیم ساز می‌شود.
- پیش از کوک کردن ساز گوشی‌های آن را به‌طرف داخل فشار دهید. این کار باعث می‌شود که گوشی‌ها شل نشوند؛ در صورت شل شدن گوشی‌ها، کوک ساز به‌مرورزمان از کار می‌افتد.
- عواملی مانند نامناسب بودن خرک ساز، شیب شیطانک و غیره، موجب پوسیده شدن سیم‌ها و پاره شدن آن‌ها می‌شود. چنانچه پیش از کوک کردن ساز، کمی گوشی آن را باز کنید تا سیم‌ها شل شوند، احتمال پاره شدن سیم را به حداقل می‌رسانید.
- بسیاری از عوامل محیطی مانند رطوبت، سرما، گرما و … موجب نازک شدن سیم و انقباض و انبساط آن می‌شود و ساز را از حالت کوک خارج می‌کند؛ پس بهتر است که ساز را درون جعبه مخصوص آن، محیط خشک و دمای معتدل نگهداری کنید.
نتیجه‌گیری
برای پیشرفت در نواختن و بالابردن کارایی ساز خود، حتی‌الامکان همیشه ساز خود را کوک نگه دارید، با این کار عمر ساز را افزایش می‌یابد و صدای دلنشین‌تری نیز از آن تولید می‌شود. ساز نا کوک، علاوه بر آنکه صدای دلخراش و ناخوشایندی دارد، به گوشی‌های ساز نیز آسیب می‌رساند. برای کوک کردن هر ساز از ابزارهای مخصوص آن ساز استفاده کنید تا هیچ آسیبی به آن وارد نشود. نحوه کوک کردن هر ساز را از استاد مربوطه آن بپرسید و به‌تدریج، خودتان برای کوک کردن ساز اقدام کنید.
لینک منبع: setare.com